YAZIMIZI PDF FORMATINDA DA OKUYABİLİRSİNİZ:
Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 7 Temmuz 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Genel olarak, yapılan değişiklik ve eklemeler ile Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna (“Kanun”) Trendyol, Hepsiburada gibi elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bu pazar yerlerinde ürün veya hizmetlerini satan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar arasındaki ilişkileri ve bunların davranışsal yükümlülüklerini düzenleyen hükümler kazandırılmıştır.
Esasen; Rekabet Kurumu’nun elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yönelik olarak yürüttüğü soruşturmalar[1], yine Rekabet Kurumu tarafından yayımlanan sektör raporlarında[2] işaret edilen rekabet sorunları ile Avrupa Birliği’nde yakın zamanda yürürlüğe giren Dijital Pazarlar Yasası ile Dijital Hizmetler Yasası ülkemizde de elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yönelik regülasyonların yürürlüğe gireceğine işaret etmekteydi. Kabul edilen Kanun hükümlerine bakıldığında ise; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların davranışsal yükümlülüklerini, bu teşebbüslerin reklam ve tanıtım harcamalarına ilişkin kuralları ve finansal ödemeler ve posta/kargo gibi ilişkili sektörlerdeki faaliyetlerini de kapsayan ve Avrupa Birliği’ndeki düzenlemelerden de farklılaşan oldukça detaylı düzenlemelerin yürürlüğe konulduğu görülmektedir.
Bu çerçevede; kamuoyunda geniş yankı uyandıran yeni düzenlemeler ve bunların neler getirdiği iki farklı yazı ile ele alınacaktır. İlk yazımızda mevzuatımıza kazandırılan yeni tanım, kavram ve uygulamalar tanıtılacak, hukuka aykırı mal, hizmet ve içeriklerden kimlerin sorumlu olduğu fikri mülkiyet haklarını da kapsayacak şekilde açıklanacak, haksız ticari uygulamalar konusuna değinilecek ve ihlallere bağlanan yaptırımlara yer verilecektir.
Yeni Tanım, Kavram ve Uygulamalar
Kanunun 2. maddesinde yapılan ekleme ve değişiklikler ile yeni tanım, kavram ve uygulamaların mevzuatımıza kazandırıldığı görülmektedir.
İlk olarak; mal veya hizmetlerin teminine yönelik sözleşme ve siparişlere aracılık eden e-pazaryerleri elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı olarak tanımlanırken, e-pazaryerlerinde veya kendine ait elektronik kanallar vasıtasıyla mal veya hizmet satan sağlayıcılar da elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olarak tanımlanmaktadır. Bu doğrultuda, elektronik ticaret faaliyetinde bulunulan internet sitesi, mobil site veya mobil uygulama gibi platformları ifade eden elektronik ticaret ortamı ve elektronik ticaret pazar yeri tanımlarına da yer verilmiştir.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların uyması gereken bazı yükümlülüklerin belirlenmesinde ölçüt olarak kullanılacak olan net işlem hacminin ne anlama geldiği ve nasıl hesaplanacağı da Kanunun 2. maddesinde açıklanmaktadır.
Ayrıca; rekabet hukuku kökenli bir kavram olan ve bağımsız olmayan bir ekonomik birimin, kararları üzerinde kontrol sahibi olan kişi veya şirketlerle birlikte tek ekonomik bütünlük olarak değerlendirilmesi şeklinde kısaca ifade edilebilecek olan ekonomik bütünlük kavramı da Kanun kapsamına dahil edilmiştir.
Son olarak; elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların kayıt altına alınması, elektronik ticaret verilerinin toplanması, bu verilerin işlenerek istatistiki bilgilerin üretilmesi amacıyla Bakanlık tarafından oluşturulan Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (“ETBİS”) de dikkat çeken bir başka uygulamadır.
Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hukuka Aykırı Mal, Hizmet ve İçeriklerden Sorumlu Olmayacak
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının; platformları üzerinden satış yapan sağlayıcıların sunduğu hukuka aykırı mal, hizmet ve içeriklerden sorumlu olup olmayacağı hususu geçmişte çeşitli tartışmalara sebep olmuş; Yargıtay tarafından yakın tarihte tesis edilen Çiçek Sepeti’ne (Çiçek Sepeti İnternet Hizmetleri A.Ş.) ilişkin kararda[3] da elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların ayıplı ve hukuka aykırı mallardan sorumlu olmayacağı ifade edilmişti.
Daha önceki düzenleme uyarınca; arazı hizmet sağlayıcıların satıcılar tarafından sağlanan “içerikleri kontrol etme, bu içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı bir faaliyetin ya da durumun söz konusu olup olmadığını araştırma yükümlülüğü” bulunmaktaydı. Yeni düzenleme ile Kanunun 9. maddesine eklenen “Diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça, aracı hizmet sağlayıcı, hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu değildir.” hükmü ile elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı içerikten sorumlu olmadığı açıklığa kavuşturulmuş oldu.
Öte yandan; aynı maddede, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tarafından sunulan içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olması halinde bu içeriği yayımdan kaldıracağı ve hukuka aykırı hususu ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildireceği düzenlenmektedir.
Kanunun 12. maddesinde yapılan değişiklik ile, bu bildirim yükümlülüğünü ihlal eden elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara her bir ihlal için 10.000 (on bin) Türk Lirasından (“TL”) 100.000 (yüz bin) TL’ye kadar idari para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
Fikri Mülkiyet Haklarını İhlal Eden Ürünler Yayımdan Kaldırılacak
Yine Kanunun 9. maddesinde yapılan değişiklik ile; elektronik ticaret pazar yerlerinde satılan ve fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden ürünlerle ilgili olarak nasıl bir prosedür izleneceği de düzenlenmektedir.
Buna göre; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, hak sahibinin, fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlaline dair bilgi ve belgeye dayanan şikâyeti üzerine, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının şikâyete konu ürününü yayımdan kaldırarak durumu kendisine ve hak sahibine bildirecektir. Ancak; fikri ve sınai mülkiyet hakkı nedeniyle şikayet edilen elektronik ticaret hizmet sağlayıcının, şikâyetin aksini gösteren bilgi ve belgeye dayanan itirazını elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya sunması üzerine şikâyete konu ürün yeniden yayımlanacaktır.
Yine, bu yükümlülüklere aykırı hareket eden elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara Kanunun 12. maddesi uyarınca, her bir aykırılık için 10.000 (on bin) TL’den 100.000 (yüz bin) TL’ye kadar idari para cezası uygulanacaktır.
İlgililerin genel hükümlere göre adli ve idari mercilere başvurma hakları ise saklıdır.
Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamalar
Kanuna eklenen Ek Madde 1 ile ise elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar karşısında korunmasının amaçlandığı görülmektedir.
Bu çerçevede, ilgili maddenin elektronik ticarette haksız ticari uygulamalarda bulunulmasını yasaklayan birinci fıkrasında “Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalarının haksız olduğu kabul edilir.” hükmüne yer verilmiştir. Ayrıca; Kanunun 12. maddesinde bu hükme aykırı davranan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, haksız uygulamada bulunulan her bir elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için 10.000 (on bin) Türk lirasından 100.000 (yüz bin) TL’ye kadar idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir.
Kanunun anılan maddesinin ikinci fıkrasında ise hangi davranışların her durumda haksız ticari uygulama sayılacağı belirtilmiş olup ve 12. maddesinde ise özel olarak belirtilen bu davranışların ihlali halinde birtakım yaptırımlar uygulanacağı hüküm altına alınmıştır:
Mal veya hizmet satışı karşılığında elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya yapılması gereken ödemenin, en geç satış bedelinin elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde eksiksiz yapılmaması (Maddenin üçüncü fıkrasında; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu ödeme hizmeti sağlayıcısına yapılan ödemelerin, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya yapılmış kabul edileceği de ayrıca düzenlenmiştir.)
Yaptırımı: elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, süresinde ödeme yapılmayan her bir elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için 10.000 (on bin) TL’den az olmamak üzere, otuz güne kadarki süre aşımlarında ödenmeyen tutar kadar, otuz günü geçen süre aşımlarında ise süresinde ödenmeyen tutarın iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması dâhil olmak üzere, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanması
Yaptırımı: elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, her bir elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için 500.000 (beş yüz bin) TL tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Elektronik ticaret hizmet sağlayıcıyla olan ticari ilişkinin koşullarının, yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılan aracılık sözleşmesiyle belirlenmemesi ya da bu sözleşmenin açık, anlaşılır ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tarafından kolay erişilebilir olmasının sağlanmaması
Yaptırımı: bu yükümlülüğe aykırı hareket eden ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan uyarıya rağmen aykırılığı ortadan kaldırmayan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, her bir aykırılık için 10.000 (on bin) TL tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının aleyhine olacak şekilde aracılık sözleşmesi hükümlerinde geçmişe yönelik veya tek taraflı değişiklik yapılması ya da buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilmesi
Yaptırımı: elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, her bir aykırılık için 10.000 (on bin) TL’den 100.000 (yüz bin) TL’ye kadar idari para cezası uygulanacaktır.
Herhangi bir hizmet verilmediği veya verilen hizmetin türü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranı aracılık sözleşmesinde belirtilmediği halde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıdan bedel alınması
Yaptırımı: elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, haksız olarak alınan bedelin on katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Aracılık sözleşmesinde herhangi bir nesnel ölçüte yer verilmediği halde ya da kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle elektronik ticaret hizmet sağlayıcının sıralama ya da tavsiye sisteminde geriye düşürülmesi, elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya sunulan hizmetin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılması.
Yaptırımı: elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, haksız uygulamada bulunulan her bir elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için 300.000 (üç yüz bin) TL tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Önemle belirtmek gerekir ki, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların haksız ticari uygulama teşkil edebilecek davranışları yukarıda sayılanlarla sınırlı değildir. Yukarıda sayılmayan, ancak Kanunun Ek Madde 1 kısmında belirtilen şartları sağlayan diğer davranışların da haksız ticari uygulama olarak kabul edilmesi ve bunlara ilişkin idari para cezası uygulanması da mümkündür. Dolayısıyla, bir davranışın haksız ticari uygulama teşkil edip etmediği somut olay bazında incelenmelidir.
Sonuç
Sonuç olarak; Kanunun kapsamı elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bu platformlar aracılığı ile elektronik ticaret pazar yerlerinde mal ve hizmet sunan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar arasındaki ilişkileri de düzenleyecek şekilde genişletilmiş; yeni tanım, kavram ve uygulamalar mevzuatımıza kazandırılmıştır.
Bu çerçevede; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı mal, hizmet ve içeriklerden sorumlu olmadığının ve fikri mülkiyet haklarını ihlal eden ürünlere ilişkin olarak nasıl bir prosedür izleneceğinin açıkça ortaya konulmasının önemli olduğu düşünülmektedir.
En önemlisi, elektronik ticarette haksız uygulamalara ilişkin düzenlemenin, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bu platformalar aracılığı elektronik ticaret pazar yerlerinde mal ve hizmet sunan elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların gündelik işleyişlerini ve davranışlarını yakından etkileyeceği düşünülmektedir. Bu nedenle, şirketlerin mevzuat uyum çalışmalarında da bu konulara ağırlık verileceği değerlendirilmektedir.
Öte yandan, bu yazıda yer verilen düzenlemeler 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Son olarak belirtmek isteriz ki, ikinci yazımızda elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar başta olmak üzere piyasa aktörlerine reklam ve tanıtım harcamalarına ilişkin kuralları ve finansal ödemeler ve posta/kargo gibi ilişkili sektörlerdeki faaliyetlerini de kapsayacak şekilde önemli davranışsal yükümlülükler yükleyen düzenlemeler ile elektronik ticaret lisansı hususları üzerinde durulacaktır. İkinci yazımızda ele alacağımız düzenlemelerden bazıları ise 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.
[1] Rekabet Kurumu’nun şu anda Trendyol (DSM Grup Danışmanlık İletişim ve Satış Ticaret A.Ş.) hakkında iki soruşturma yürüttüğü bilinmektedir. Ayrıca bkz. Rekabet Kurulu’nun Çiçek Sepeti İnternet Hizmetleri A.Ş. hakkında verdiği 8 Mart 2018 tarih ve 18-07/111-58 sayılı karar; Hepsiburada (D-Market Elektronik Hizmetleri ve Ticaret A.Ş.) hakkında verdiği 15 Nisan 2021 tarih ve 21-22/266-116 sayılı karar. [2] Rekabet Kurumu E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Nihai Raporu ve Rekabet Kurumu E-Pazaryeri Platformları Sektör İncelemesi Ön Raporu.
[3] Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 15 Kasım 2021 tarih ve 2021/4000 E. ve 2021/11403 K. sayılı kararı.